Kolajen, cildin, eklemlerin, kemiklerin, tendonların ve bağ dokusunun temel yapısal proteinidir. Yani “kolajen” bir güzellik molekülü değildir; bağ dokusunun iskeleti gibi çalışan, vücutta en bol bulunan proteindir.
Toplam proteinin yaklaşık %30’u, cilt proteininin ise %75’i kolajenden oluşur.
Bu yüzden yaş aldıkça vücuttaki kolajen üretimi düştüğünde en önce ciltte, eklemlerde ve kaslarda belirti verir.
Kolajen Neden Azalır?
25 yaşından sonra kolajen sentezi her yıl ortalama %1–1.5 azalır.
Bunun üzerine birkaç faktör daha eklendiğinde yıkım hızlanır:
- UV ışığı (fotoyaşlanma)
- Sigara – alkol
- Yetersiz protein tüketimi
- Uyku düzeninin bozulması
- Oksidatif stres ve kronik inflamasyon
- Menopoz sonrası östrojen azalması
- Yoğun stres – kortizol yüksekliği
Kolajen Türleri (Hangisi Ne İşe Yarar?)
Kolajenin 28 farklı tipi var ama takviye açısından en kritik olanlar şunlardır:
1) Tip 1 Kolajen
- Cilt, saç, tırnak, kemik
- Cilt sıkılığı, elastikiyet, ince çizgiler
- Balık (marine) kolajenin büyük kısmı Tip 1’dir → cilt için en isabetli seçim
2) Tip 2 Kolajen
- Kıkırdak yüzeyi, eklemler
- Diz ağrısı, kıkırdak hasarı, sporcularda eklem yüklenmesi
- Genelde undenatured (UC-II) formu tercih edilir → düşük dozda (40 mg) güçlü etki
3) Tip 3 Kolajen
- Bağ dokusu, damar duvarı, organ çevresi
- Tip 1 ile birlikte çalışır → cilt ve bağ doku desteği
Hidrolize Kolajen Neden Daha İyi Emilir?
Takviyelerde genellikle “hidrolize kolajen peptitleri” kullanılır.
Sebebi:
Kolajen doğal haliyle büyük bir proteindir. Hidroliz işleminde küçük parçalara ayrılır → peptit boyutuna düşer → bağırsaktan emilimi 3 kat hızlanır.
Araştırmalarda hidrolize kolajenin, fibroblast aktivitesini ve cilt nemini artırdığı, elastikiyeti iyileştirdiği gösterilmiştir.
(PubMed: 30815341, 30681787)
Marine (Balık) vs. Sığır (Bovine) Kolajen
Marine Kolajen
- Molekül boyutu daha küçük → daha hızlı emilim
- Tip 1 yoğun → cilt için ideal
- Alerji yoksa en çok tercih edilen form
Sığır Kolajeni
- Tip 1 + Tip 3 içerir
- Cilt + bağ dokusu kombinasyonu
- Ekonomik ve yüksek aminoasit içeriği
UC-II (Tip 2 Kolajen)
- Eklem kıkırdağı için en spesifik form
- 40 mg gibi düşük dozla etkili olması avantaj
Kolajen Ne İşe Yarar?
1) Cilt Elastikiyeti ve Nem
Hidrolize kolajen peptitleri, cilt nemini %20+, elastikiyeti %15+ artırabiliyor.
İnce çizgilerde azalma 8–12 haftada belirginleşiyor.
2) Eklem Sağlığı
Tip 2 kolajen, sabah tutukluğu ve eklem ağrısında anlamlı iyileşme sağlıyor.
Sporcularda ve menisküs yüklenmesinde toparlanmayı hızlandırıyor.
3) Kas ve Kemik Destek
Kolajen → glisin, prolin, hidroksiprolin açısından zengin
Bu aminoasitler:
- kas-kemik onarımında
- tendon/bağ dokusu dayanıklılığında kritik
4) Saç ve Tırnak
Keratin sentezi için gereken aminoasit altyapısını sağlar.
Saç dökülmesi tedavisinde “temel destek” olarak kullanılır.
Kolajen Takviyesi Ne Zaman Etki Eder?
- Cilt için: 6–12 hafta
- Eklemler için: 4–8 hafta
- Saç/Tırnak: 8–12 hafta
- Kas/bağ dokusu: düzenli kullanımda 1–2 ay
Kolajen bir “ilaç” değil → yavaş ama istikrarlı etki verir.
Gün atlamak, düzensiz kullanım faydayı azaltır.
Günlük Kolajen Dozu
Genel bilimsel veriler:
- Cilt: 5.000 – 10.000 mg hidrolize kolajen
- Eklemler: 40 mg UC-II (Tip 2) veya 5.000+ mg hidrolize
- Genel bağ doku: 5.000 mg
Kolajenle Birlikte Ne Alınmalı?
Kolajen tek başına yeterli değil. Sentez için bazı kofaktörler gerekiyor:
- C vitamini → zorunlu kofaktör
- Hyaluronik asit → cilt nemi artışı
- Çinko → bağ dokusu tamiri
- MSM → eklem desteği (istemeyene şart değil)
C vitamini eksikse kolajen sentezi yarım kalır.
Bu yüzden çoğu premium kolajen ürününde C vitamini bulunur.
Kolajeni Kimler Tercih Eder?
- Cilt elastikiyeti azalanlar
- Yoğun spor yapanlar
- Eklemlerinde hassasiyet olanlar
- Uykusuzluk, stres, sigara nedeniyle cilt çabuk yaşlananlar
- Kolajen kaybı hızlanan 30+ yaş grubu
- Menopoz dönemi destek arayanlar
Kimler Dikkatli Kullanmalı?
- Balık alerjisi olanlar (marine kolajen)
- Fenilketonüri
- Ağır böbrek ve karaciğer yetmezliği
- Hamile – emziren (doktor/eczacı kontrolü)
Kolajen Alırken Nelere Dikkat Etmelisin?
✔ Hidrolize peptit formu
✔ Molekül ağırlığı 2.000–5.000 Da (emilim için ideal)
✔ Marine veya sığır kaynağı net yazılmalı
✔ İçinde gereksiz şeker/renklendirici olmamalı
✔ C vitamini eklenmiş olması avantaj
Kolajen Ne Zaman İçilmeli?
“Gece iç mekandaki büyüme hormonu artışı” vs. şehir efsanesi.
Kolajenin biyoyararlanımı zaman bağımlı değildir.
Ama mide hassasiyeti olanlarda yemekle alınması daha iyi tolere edilir.
Referanslar
The influence of age and sex on skin thickness, skin collagen and density.
Br J Dermatol. 1975.Oral supplementation of specific collagen peptides has beneficial effects on human skin physiology
⚠️ Tıbbi Uyarı:
Bu içerik yalnızca genel sağlık bilgisi sunar. Tanı, tedavi ve doz ayarlaması için tek başına yeterli değildir. Herhangi bir vitamin, mineral veya takviye kullanmadan önce mutlaka hekiminize veya eczacınıza danışın. Mevcut hastalıklarınız, düzenli kullandığınız ilaçlar ve özel durumlar (gebelik–emzirme, böbrek/karaciğer hastalığı vb.) kişiye özel değerlendirme gerektirir.